Türkiye'nin Sudan'da tarım yapma macerası AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla 1 Aralık 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Sudan ile Türkiye arasında kurulan ortak şirketin tasfiyesiyle son bulmuştu.
Ali Ekber Yıldırım Tarım Dünyası'ndaki yazısında sadece Sudan’da değil, Nijer ve Venezuela’da da tarım macerasının hüsranla bittiğini yazdı. Yıldırım'a göre son 10 yılda Sudan, Nijer, Venezuela’da tarımsal üretim yapmak için çalışmalar yapan Türkiye hiçbirinde başarılı olamadı.
Türkiye’nin devlet olarak yurtdışında tarım yapma çalışmaları ilk olarak 2013 yılında başladı. AKP iktidarının o dönemki Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir ile olan iyi ilişkileri nedeniyle bu ülkede 780 bin 500 hektar tarım arazisinin 99 yıllığına kiralanarak tarımsal üretim yapılması çalışmaları başlatıldı. Bu amaçla iki ülke arasında anlaşmalar imzalandı, ortak şirket kuruldu, bakanlar gitti geldi ve 10 yılın sonunda kurulan şirket tasfiye edildi. Sudan’da tarımsal üretim hüsranla sonuçlandı.
Yıldırım'ın yazısına göre Nijer’de 1 milyon hektarlık alanda yem bitkileri üretilerek Türkiye’ye getirilecek üretim maliyetleri düşürülecek ve süt ineklerinin kesime gitmesi engellenecekti. Dönemin Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Nijer Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou ile 2018’de yaptığı görüşme sonucunda bu ülkede yem üretimi gündeme geldi. Bir teknik heyet bu ülkede çalışmalar yaptı ancak Nijer’deki tarımsal üretim hayali de başarısızlıkla sonuçlandı.
'Üretim düşünüldü ama taşıma maliyeti hesaplanmadı'
Nijer'de yem üretiminin nasıl hüsranla sonuçlandığını Yıldırım şu sözlerle aktardı:
"Nijer’de tarımsal üretim yapmak, yem bitkileri üretmek mümkündü, ancak o yemi Nijer’den Türkiye’ye getirmek çok maliyetliydi. Taşıma maliyeti yemin birkaç katından fazlaydı. Üretim yapılması düşünülmüş ama taşıma maliyeti hesaplanmamıştı. Sadece taşıma maliyeti değil, yol, liman ve diğer altyapı yetersizlikleri de dikkate alınmamıştı. Bu nedenle Nijer’de yem bitkileri üretme projesi üretim yapılamadan bitti."
Aslında istenen kaba yemin Türkiye’de de üretilebileceğine dikkat çeken Yıldırım "Yıllardır kaba yem üretimine verilen destekler istenilen seviyede artırılmıyor. Mera alanları imara açılıyor. Mevcut mera alanları ıslah edilmiyor. Yani Nijer’de yem üretmek yerine Türkiye’de üretmek çok daha kolay. Maliyeti çok daha düşük. Türkiye’de de yem üretemeyen iktidar başka ülkelerde nasıl üretecek?" diye sordu.
Venezuela'da üretim için çalışma bile yapılmadı
Yıldırım'ın aktardığına göre Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Haziran 2022’deki görüşmelerinden sonra dönemin Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi, Venezuela’da buğday üreteceklerini söyledi. Oysa Venezuela’da buğday yetişmiyordu. Bizden un ithal ediyorlardı. Bakan Vahit Kirişçi Venezuela’ya gitti helikopterle arazileri gezdi, tarlaları, çiftlikleri dolaştı. O sırada tarlalarda soya vardı. Soyayı görünce buğday değil soya ekileceğini söyledi. Bununla da yetinmedi bu ülkedeki hayvancılık potansiyelinin Türkiye’den daha iyi olduğunu söyledi. Venezuela’da üretim için çalışma bile yapılamadı.
Yaptığı araştırmada Venezuela’da buğday üretimi olmadığını çünkü iklimin buna uygun olmadığını yazdığını hatırlatan Yıldırım "Yapılan denemeler ve çalışmalar sonucunda buğday üretiminde istenen verim alınamayan Venezuela’da diyelim ki gerekli şartlar sağlandı ve buğday üretimi yapıldı. Burada üretilen buğdayı Türkiye’ye getirmenin maliyeti de çok yüksek olacaktı. Un ihtiyacının yüzde 58’ini karşıladığımız Venezuela’da buğday üretip Türkiye’ye getireceğiz ve un yaparak tekrar bu ülkeye satacağız. Bu hem ekonomik hem de ekolojik olarak mümkün değildi" ifadelerini kullandı.
'Dışarıda toprak aramaya gerek yok'
Yıldırım yazısının sonunda şunları kaydetti:
"Özetle, Sudan, Nijer ve Venezuela’da tarımsal üretim projelerinin hiçbiri ekonomik ve ekolojik olarak iyi araştırılmamış, fizibilitesi yapılmamış bu nedenle ülke liderlerinin hayalleri üzerinden gerçekleştirilmek istenen projeler başarılı olamadı. Her fırsatta dile getirdiğim gibi Türkiye’nin tarım potansiyeli o kadar yüksek ki, dışarıda toprak aramaya gerek yok. Tarıma gereken önem ve destek sağlanırsa Türkiye, dünyanın en önemli tarım ve gıda üreticisi ülke olur."
