Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), dünya genelinde 2022 yılında yapılan silah ticaretine ilişkin verileri derleyen bir rapor yayınladı.
Rapora göre, dünyanın en büyük 100 savunma şirketinin 2022 yılında silah ve askeri hizmet satışından elde ettiği toplam gelir, 2021 yılına göre talebin artmasına karşın yüzde 3,5 oranında düşerek 597 milyar dolar oldu.
Gelirde yaşanan düşüşün en büyük nedeninin ABD'li büyük savunma şirketlerindeki gelir düşüşü olduğu kaydedildi. Asya, Okyanusya ve Ortadoğu'daki gelirlerse artış gösterdi. Bu yıl verilen büyük ölçekli siparişlerin ve yeni sözleşmelerin önümüzdeki yıllarda küresel silah satışı gelirini artırabileceği öngörülüyor.
Türk şirketlerin gelirlerinde ciddi artış
2022'de silah satışı gelirindeki en büyük artış Ortadoğu'da oldu. İlk 100 listesindeki 7 Ortadoğu şirketinin toplam geliri yüzde 11 artarak 17,9 milyar dolara ulaştı.
4 Türk şirketin toplam geliri, 2021'e kıyasla yüzde 22 artarak 5,5 milyar dolar oldu.
Listede bulunan 3 İsrailli şirketin toplam geliriyse, 2022 yılında yüzde 6,5 oranında artarak 12,4 milyar dolar oldu.
SIPRI araştırmacılarından Diego Lopes da Silva, teknolojik olarak daha az gelişmiş silahlar geliştiren Ortadoğulu şirketlerin acil taleplere daha hızlı yanıt verdiğine dikkat çekerek, şunları söyledi:
"Türkiye'de bunun örneği Bayraktar TB-2 insansız hava aracını geliştiren Baykar. Baykar, silah satışı gelirlerini yüzde 94 oranında artırarak ilk 100 listesine ilk defa girdi. Bu, listedeki tüm şirketler arasındaki en büyük oran oldu."
Silaha talep büyüyor ancak üretim geride kalıyor
Rusya'nın Ukrayna'ya dönük harekatının ve dünya genelindeki jeopolitik gerilimlerin, 2022 yılındaki silah talebinde büyük artışa yol açtığı vurgulanan raporda, birçok ABD'li ve Avrupalı silah şirketlerinin istihdam eksikliği, maliyetler ve tedarik zincirindeki bozulmalar nedeniyle üretim kapasitesini genişletememesi sonucu talepleri karşılayamadığına dikkat çekildi.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Direktörü Lucie Béraud-Sudreau, birçok silah şirketinin yüksek yoğunluklu savaş halinde üretimi karşılama konusunda engellerle karşılaştığını belirtirken, imzalanan yeni sözleşmelerin 2023 ve sonrasında daha fazla gelire yol açabileceğini ifade etti.
ABD ve Avrupalı tedarikçilere kıyasla daha fazla gelir elde eden Asyalı, Okyanusyalı ve Ortadoğulu savunma şirketlerinin, artan taleplere daha kısa vadede yanıt verebilme yetisine sahip olduğu belirtildi. Bunda, İsrail ve Güney Kore gibi imalat kapasitesini sıcak tutan ülkelerin varlığının yanı sıra, bu kıtalarda kısa tedarik zincirine sahip olan ülkelerin bulunmasının etkili olduğuna işaret edildi.
ABD'de üretim zorlukları nedeniyle gelir düşüşü
Rapora göre, dünyanın ilk 100'ünde bulunan 42 ABD'li şirketin silah satışı geliri, 2022 yılında yüzde 7,9 oranında düşerek 302 milyar dolar oldu. Bu, ilk 100 listesinde bulunan şirketlerin toplam gelirinin yüzde 51'ine tekabül ediyor. 42 ABD'li şirketten 32'sinin yıllık silah satışı gelirinde düşüş kaydedildi. Bunun en büyük nedenleri, tedarik zinciri sorunları ve Covid-19 kaynaklı istihdam kıtlığı olarak sıralandı.
SIPRI'nin üst düzey araştırmacılarından Nan Tian, Ukrayna'daki savaş nedeniyle Lockheed Martin ve Raytheon Technologies gibi büyük ABD'li şirketlere yeni siparişler geldiğini aktararak şöyle konuştu:
"Ne var ki, bu şirketlerin mevcut siparişleri henüz karşılayamaması ve üretim kapasitesini artıramaması nedeniyle, bu siparişlerin gelirler ancak 2 ila 3 yıl arasında bu şirketlerin hesabına yatabilir."
Asya askeri modernizasyon hamlesinde Avrupa'yı geçti
Raporda, ilk 100 listesinde yer alan Asyalı ve Okyanusyalı 22 şirketin silah satışından gelirinin 2022 yılında yüzde 3,1 oranında artarak 134 milyar dolara ulaştığı bildirildi. Buna göre, Asya ve Okyanusya, bu alanda Avrupa'yı 2 yıl üst üste geride bırakmış oldu.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı araştırmacılarından Xiao Liang, "Yerel talep ve yerel tedarikçilere güven, Asyalı silah şirketlerinin 2022 yılında tedarik zincirindeki bozulmalardan korunmasını sağladı. Çin, Hindistan, Japonya ve Tayvan'daki tüm şirketler, hükümetin süreklileşmiş askeri modernizasyon yatırımından fayda sağladı" ifadelerini kullandı.
Diğer yandan, ilk 100 listesindeki 4 Güney Koreli şirketin toplam silah ticareti geliri yüzde 0,9 oranında düşüş gösterdi. Bunun en büyük nedeni, ülkenin en büyük silah üreticisi Hanwha Aerospace'in satışlarındaki yüzde 8,5'lik düşüş oldu. LIG Nex1 başta olmak üzere, iki Güney Koreli şirketin gelirindeyse artış görüldü. Güney Koreli şirketlerin Polonyalı ve BAE'li şirketlerle imzaladığı büyük sözleşmeler nedeniyle gelirlerini artırması bekleniyor.
Avrupa'nın geliri Ukrayna'nın talepleri nedeniyle orta düzeyde arttı
İlk 100 listesi içindeki 26 Avrupalı şirketin silah satışı gelirleri, 2022 yılında yüzde 0,9 oranında artarak 121 milyar dolar oldu. Ukrayna'daki savaşı sırasında büyüyen talebin bu artışta etkili olduğu belirtildi.
SIPRI araştırmacılarından Lorenzo Scarazzato, "Ukrayna'daki savaş nedeniyle talep edilen ürünlerin üreticileri gelirlerinin arttığını deneyimledi. Bu ülkelerin başında Almanya, Norveç ve Polonya geliyor. Mesela Polonyalı PGZ şirketi silah satışı gelirlerini ülkedeki hızlandırılmış askeri modernizasyon program sayesinde yüzde 14 artırdı" dedi.
Airbus ve KNDS gibi Avrupa ötesi üretim yapan şirketlerin uzun vadeli siparişler alması da Avrupa'daki gelir artışında etkili oldu.
Rapordaki diğer detaylar
Çin, 2022 yılında, ülke bazında yüzde 18 artışla ilk 100 listesindeki ikinci büyük ülke oldu. Listede bulunan 8 Çinli şirketin geliri yüzde 2,7 artarak 108 milyar dolar olarak kaydedildi.
Listede bulunan İngiltereli 7 şirketlerin geliri yüzde 2,6 oranında artış göstererek 41,8 milyar dolara ulaştı.
Listede yalnızca 2 Rus şirketi yer alırken, bu şirketlerin gelirinde yüzde 12'lik bir düşüş kaydedildi. Raporda, Rus şirketlerin veri paylaşım şeffaflığının düşüş göstermeye devam ettiği söylendi.
Listede yer alan tek Ukraynalı şirket UkrOboronProm oldu. Ülkedeki yüksek enflasyonun da etkisiyle, bu şirketin 2022'deki reel gelirinde yüzde 10'luk düşüş görüldüğü belirtildi.
