Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak döviz kurundaki artışla ilgili “Dolarla ne işiniz var?” dedi ama kuruyemişten samana her şeyi Dolarla alıyoruz.
Kuruyemişte 1 yılda yüzde 60’lara varan artışın ardında dolar çıktı. Ankara Kuruyemişçiler ve Kahveciler Odası Başkanı Aytaç Sevimli, ürünlerin çoğunu ithal ettiklerine dikkat çekerek, “Koronavirüs döneminde ülkeye giriş olmadı. Dolarla alınan ürünlerin fiyatlarında oynama olduğu toptancılar da söylüyor. Esnaf arkadaşlarımız da malı pahalıya alıp, pahalıya satmak zorunda kalıyorlar” dedi.
Son yıllarda vatandaşların yoğun ilgi gösterdiği dakota çekirdeğinin Çin’den ithal edildiğini bildiren Sevimli, “Çin’den gelen ürünün giriş yapmayınca ve talep çok olunca fiyat arttı” dedi. Kaju fıstığı, ceviz, kahve ve hatta leblebinin bile ithal edildiğini anlatan Sevimli, “İthal ettiğimiz her ürünü dolar üzerinden alıyor. Dış mihraklara bağlı olduğumuz için fiyatlara yükseliyor. Bugün leblebiyi bile dışarıdan alıyoruz. Kendi ülkemizde üretemiyoruz. Örneğin fındık ağaçta oluyor ama onun ilaçları ithal geliyor. Hepsi birbirine bağlı. Tarım ilaçları da dış ülkelere bağlı ve dolar kuruyla geliyor” dedi.
Fiyat artışları TÜİK verilerinde gözleniyor
TÜİK’in verilerine göre Dolardaki artışa bağlı olarak kuruyemişteki fiyat artışları şöyle:
-2018 Haziran ayında kilosu 81 lira 75 kuruş olan antep fıstığının fiyatı 2019 Haziran’da 86 lira 1 kuruşa, 2020 Haziran’da 119 lira 69 kuruşa çıktı.
-20 lira 26 kuruş olan yer fıstığının fiyatı 2019 Haziran’da 31 lira 92 kuruş ve 2020 Haziran’da 41 lira 24 kuruş oldu.
-15 lira 5 kuruş olan ay çekirdeğinin fiyatı 2019 Haziran’da 17 lira 98 kuruşa ve 2020 Haziran’da 24 lira 42 kuruşa yükseldi. Ay çekirdeğinde yıllık artış yüzde 36’yı buldu.
-Kabak çekirdeğinin fiyatı ise 2018 Haziran’da 31 lira 97 kuruştu. Bu fiyat 2019 Haziran’da 32 lira 59 kuruşa yükseldi. 2020 Haziran’a gelindiğinde ise yüzde 60’lık artış yaşandı ve fiyatı da 51 lira 91 kuruşa çıktı.
Saman bile dolarla
Sığır ithalatında dünyada ikinci, Avrupa'nın ise lideri olan Türkiye, kırmızı et, damızlık, besilik ve kasaplık hayvan, küçükbaş hayvan, yem ham maddelerinden sonra saman ithal etmeye başladı. Yani hepsi Dolara bağlı. Saman ithalatı ağırlıklı olarak Bulgaristan'dan yapılıyor. 2017’de Türkiye'deki saman piyasasını yakından izleyen Bulgar saman üreticileri tonu 40 dolar civarında olan samanı, Türkiye'nin yoğun talebi ile 60 doların üzerine çıkardı. Bulgaristan'da kalitesine göre 50 ile 65 dolara alınan samanın tonu Türkiye'ye maliyeti 110-120 dolara geliyor. Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli saman ithalatı ile ilgili eleştiriler üzerine, “Bir ülkede ithalat da olacak, ihracat da olacak. Biz saman ithal etmiş olabiliriz. Ama bu ihtiyaçtan değil” demişti.
Ayçiçeği kabuğu dolarla ithal edildi
Türkiye samandan sonra ithal ayçiçeği kabuğuna da muhtaç hale geldi. Türkiye Rusya’dan ayçiçeği kabuğu ithal etmeye başladı. Geçmişte kalorifer yakıtı olarak kullanılan pelet ayçiçeği kabukları bir süredir hayvanlara yem olarak veriliyor. Yabancıların tarım ürünlerinden sonra çöplerini de ithal ediyoruz.
İktidar salgın başlayınca ayçiçek ithalatının önünü açmak için gümrük vergilerini düşürdü. 3 Nisan 2020'de ham ayçiçeği yağında yüzde 36 olan gümrük vergisi oranı 1 Şubat-30 Haziran tarihleri arasında yüzde 30'a indirildi. Kosova için ise sıfırlandı.
2018 yılında TÜİK dış ticaret verilerine dayanarak hazırladığı rapora göre, üç yılda yurtdışından aldığımız saman için 40 milyon lira ödedik. Tarım arazilerinin yarıdan fazlasında tahıl ve en yaygın olarak buğday ekilse de buğday ithalatı bir önceki yıla göre 800 bin ton arttı ve 3.8 milyar TL'lik buğday ithal edildi.
Rapora göre mısır ithalatı da artış gösterdi. Türkiye geçen yıl yurtdışından 2.1 milyon ton mısır aldı. Mısıra ödenen rakam 1.6 milyar TL oldu. Tabi bütün bunlar Dolarla ödendi.
Tarımsal ürün ithalatı artıyor
Rapora göre, 1980'li yılların sonlarında dünyanın en önemli kuru baklagil üreticisi ve ihracatçısı iken, 2008 yılından itibaren artık net bir ithalatçı ülke olduk. Kurubaklagil ithalatımız 2016'da 467 bin tondan, 2017'de 571 bin tona, ödenen miktar da 1.2 milyar TL'den, 1.6 milyar TL'ye yükseldi. Tekstilin hammaddesi pamukta da dışa bağımlılığımız artarak devam etti. Pamuk ithalatı 2016'da 821 bin tondan, 2017'de 914 bin tona, ödenen miktar da 3.7 milyar TL'den, 6.1 milyar TL'ye yükseldi.
2016'da 494 bin baş olan sığır ithalatı, 2017'de 896 bin başa; ödenen miktar da 1.7 milyardan, 4 milyar liraya yükseldi. Aynı dönemler için koyun ithalatı da 5 bin baştan 281 bin başa, ödenen miktar da 2.1 milyon TL'den, 137.7 milyon TL'ye yükseldi.
2019 yılında bitkisel üretimde 5 milyar 789 milyon Dolar ithalata karşılık 2 milyar 697 milyon dolar ihracat yapabildik. Hayvansal üretimde de 465 milyon dolarlık ithalata karşılık ihracat 273 milyon dolarda kaldı. Böylece tarım ve hayvancılıktaki ithalatın ihracatın iki katına çıktı.
AKP'nin iktidarda bulunduğu 17 yılda 58 milyon 719 bin ton buğday ithal edip yurtdışına 15 milyar 613 milyon Dolar ödedik. Aynı dönemde 3 milyon 398 bin ton arpa ithalatı için de 838 milyon Dolar yurtdışındaki üreticilerin cebine gitti.
Bu sürede 19 milyon 545 bin ton mısır ithal edilip 4.2 milyar Dolar döviz ödenmiş. 2 milyon 573 bin ton ithal pirince 1 milyar 420 milyon dolar, 9 milyon 873 bin ton ithal ayçiçeği tohumuna 5 milyar 68 milyon Dolar, 17 milyon ton ham yağ, rafine yağ, küspe için 11 milyar 750 milyon dolar ödenmiş. AKP iktidarı döneminde saman ithalatından tutun, canlı hayvan ithalatından tutun her alanda ithalat rekoru kırıldı. 8 milyon baş canlı hayvan, 300 bin tona yakın kırmızı et ithal edildi.
2017 yılında 51 milyon dolarlık kuru fasulye ithal etmişiz. 2018'de 36 bin ton kuru fasulye ithalatına karşılık 40 milyon dolar civarında bir döviz yurtdışına gitmiş.