Erzincan’ın İliç ilçesinde 13 Şubat’ta Anagold Madencilik tarafından işletilen Çöpler Altın Madeni’nde yüz binlerce metreküplük siyanürlü toprak kaydı. Oluşan büyük göçük nedeniyle bölgede çalışma yapan 9 işçi toprak altında kaldı.
5 Nisan'da Uğur Yıldız'ın cesedine, 19 Nisan'da da Adnan Keklik'in cesedine ulaşıldı.
7 işçi hâlâ toprak altında.
Meclis komisyonu toplandı: 'Komisyonla arama-kurtarma çalışmaları arasında bağ kurulmamalı'
Ailelerin bekleyişi sürerken, İliç'teki facianın "tüm yönleriyle araştırılması ve benzer kazaların önlenmesine yönelik tedbirlerin belirlenmesi" amacıyla kurulduğu duyurulan Meclis Araştırma Komisyonu, TBMM İliç Maden Kazasını Araştırma Komisyonu Başkanı ve AKP Antalya Milletvekili Atay Uslu başkanlığında 30 Nisan'da toplandı.
Uslu, gündeme geçmeden önce yaptığı açıklamada, komisyonun geç toplandığına yönelik iddiaları yalanladı.
Komisyonun çalışmasıyla bölgedeki arama-kurtarma çalışmaları arasında bağ kurulmasını doğru bulmadığını söyleyen Uslu, "şeffaf ve tutarlı bir çalışma ortaya koyarak rapor hazırlayacaklarını" iddia etti:
"İhmal süreçlerini, bu tür kazaların olmaması için neler yapılması gerekiyor araştıracağız. 'Önce insan, önce çevre, sonra madencilik' mimarisinin oluşmasına da katkı sunmaya çalışacağız."
Anagold Madencilik gizlemiş: Şirketin ikizi de sahaya usulsüz şekilde cevher yığmış
Uslu'nun ardından milletvekilleri açıklama yaptı. CHP'li Deniz Yavuzyılmaz, Enerji Bakanlığı'nın sunumunda büyük eksiklikler olduğuna işaret etti, Kartaltepe Madencilik tarafından liç sahasına oksitli cevher yığıldığını belirtti. Üstelik söz konusu şirket Anagold'da olduğu gibi yüzde 80 ortağı SSR Mining, yüzde 20 ortağı Lidya Madencilik şeklinde yönetiliyor.
Yavuzyılmaz'ın ifadelerine göre bu bilgi Anagold Madenciliğin nihai ÇED raporunda da belirtilmiyor:
"Enerji Bakanlığı'nın yaptığı sunumda çok büyük ve hayati eksiklikler var. Bu eksikliklerin başında, Anagold'un işlettiği altın maden sahasının içinde kaymanın yaşandığı yığın liç sahasına, Anagold şirketinin dışında, bir başka şirketin başka bir ruhsat sahasından çıkardığı oksitli cevheri getirip yığdığını söylemediniz. Bu şirketin adı Kartaltepe Madencilik. Kartaltepe Madencilik'in aynı yığın liç sahasına yığma yaptığı bilgisi ne acıdır ki Anagold Madenciliğin nihai ÇED raporunda da belirtilmiyor, adeta gizlenmiş ve felakete giden yolun taşları da böyle döşenmiş. Anagold ve Kartaltepe Madencilik şirketleri tek yumurta ikizi şirketler. Her ikisinin de yüzde 80 ortağı SSR Minging, yüzde 20 ortağı Lidya Madencilik. Kartaltepe Madencilik de bir yandan kendi oksitli cevherini getirdi, o da yığdı."
Bakanlık bürokratları yığın liç yüksekliğini eksik raporladı, kütlenin altında 'su kuyusu yok' dedi
Enerji Bakanlığı bürokratlarının, felakette kayan yığın liç saha yüksekliğinin 97 metre olduğunu ifade ettiğini ancak bunun belgelerle çürütüldüğünü belirten Yavuzyılmaz, komisyon toplantısındaki konuşmasının bir bölümünü sosyal medyada paylaşarak "Felaket yaşanan yığın liç saha yüksekliği 256 metre! Liç saha yüksekliği Anagold'un kendi internet sitesinde de belirtiliyor" dedi.
Enerji Bakan Yardımcısı Abdullah Tancan'ın, felaket esnasında kayan yığın liç kütlesinin altında herhangi bir su kuyusu bulunmadığına yönelik sözlerinin de yanlış olduğunu dile getiren Deniz Yavuzyılmaz, SSR Mining Resmi Teknik Raporu'na dayandırdığı belgeye göre kütlenin altında Sabırlı Deresi'nin su kuyularının yer aldığını kaydetti.
Maden 6 ayda bir incelenmiş
ANKA'nın aktardığına göre, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Abdullah Tancan, yaklaşık iki saatte tamamladığı sunumunda Türkiye'de son 10 yılda ortalama yıllık 758 milyon ton maden üretimi yapıldığını söyledi.
Türkiye geneli 4 bin 713 maden arama ruhsatı, 10 bin 147 işletme ruhsatı verildiğini belirten Abdullah Tancan, İliç maden ocağının ise 3. risk grubunda olduğunu ve 6 ayda bir incelendiğini söyledi.
Sunumda, kazadan önce sahadaki son denetimin Ağustos 2023'te yapıldığını dile getiren Tancan, yığın liç alanında 34 milyon 338 bin metreküp malzemenin bulunduğunu, alandan 10 milyon metreküp malzemenin aktığını, Sabırlı Deresi'ne 4,5 milyon metreküp, manganez ocağına 1 milyon 922 milyon metreküp yığın aktığını, 3 milyon 797 metreküp malzemeninse yığın liç sınırları içerisinde kaldığını söyledi.
Tancan, kayan yığın liç malzemesinin geçici depolama alanına taşınmasının devam ettiğini, günlük toprak taşıma miktarının 75 bin metreküpe ulaştığını belirtirken, DSİ tarafından siyanürlü malzemenin Bağıştas Barajı'na karışmasını önlemek için liç yığının önüne set çekildiğini ifade etti.
'Cevherli toprak tekrar işletilecek mi?' sorusuna yanıt: 'Bilmiyorum'
Tancan, taşınan liç yığınının içerisinde 8 ton altın bulunduğunu söyledi. CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz'ın "Cevherli toprak tekrar işletilecek mi?" sorusuna Tancan, "bilgisinin olmadığını" söyledi.
Hareketlilik aylar önce başlamış
Bakan Yardımcısı Tancan’ın açıkladığı jeoradar verilerine göre, madenin liç sahasındaki hareketliliğin aylar öncesinden başladığına dikkat çekilerek, "Jeoradar verilerinde yapılan incelemelere göre yığın liçte yer değiştirme hareketlerinin kazadan yaklaşık 3 ay evvel artış yönünde eğilim gösterdiği ve kaza gününe kadar artarak devam ettiği tespit edilmiştir" denildi.
Anlık olarak uydu üzerinden jeoradarlarla takip yapılabiliyor
Madenin çalışmasındaki eksiklik ve ihmallerin bir kez daha ortaya çıkması, kurumların denetimsizliğini akıllara getirirken, "Georadar Yeraltı Radarı" veya genel adıyla jeoradarın çalışma sistemini ve İliç'teki durumu TMMOB Maden Mühendisleri Odası Genel Sekreteri Veyis Sır'a sorduk.
Söz konusu sistemle madencilikte şevlerin anlık takibi yapılabildiğini belirten Sır, bu sayede ölümlerin engellenebileceğine işaret etti:
"Georadar ile madencilikte şevlerin anlık takibi yapılabiliyor. Güncel bir teknoloji olarak ülkemizdeki madenlerde de kullanılmaktadır. Duraylılık; maddenin mevcut durumunu koruma yeteneğidir. Şev duraylılığı da şevin kaymaya karşı direnci anlamına gelmektedir. Şevlerin duraylılığının anlık olarak uydu üzerinden jeoradarlarla takibi yapılmakta. Bir hareketlilik gözlenmesi durumunda kayan alanın güvenli bir hale getirilmesi veya güvenli bir şekilde terk edilmesi için avantaj sağlıyor. Böylece can kayıplarını erken tespit sayesinde önleyebiliyorsunuz kayabilecek tehlikeli alanı terk ederek."
'Madencilikte, bir kaza muhakkak öncesinde kendini ihbar eder'
soL'a konuşan ve madencilikte bu tür büyük ölçekli kazaların önceden kendini ihbar ettiğine dikkat çeken Sır, mevcut teknolojinin her türlü kazayı önleyebilecek nitelikte olduğunun altını çizdi:
"Erzincan İliç'te de kayan yığın liçi alanında georadar sistem olduğu belirtilmişti. Burada kayan malzemenin 10 milyon metreküp olduğunu biliyoruz. Madencilikte, bir kaza muhakkak öncesinde kendini ihbar eder. Önlemleri almazsanız bu ihbarları dikkate alarak faciaları ve can kayıplarını yaşarsınız. Radar sistemi bu büyük hareketlilikle ilgili bir uyarıyı göndermişse burada çalışmaların sürdürülmesi faciaya davetiye çıkarmaktır. Günümüzde madencilik bilimi ve tekniği, her türlü kazayı önleyebilecek niteliktedir."
Vergi borcu silinen Anagold kimin?
İliç’in üstüne kara bir bulut gibi çöken maden firmasının temellerini atılmasıysa AKP iktidarı ve o gün yan yana oldukları Fethullahçıların sermayeyle işbirliğine dayanıyor.
Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi, "Çukurdere Madencilik Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi" adıyla 2000 yılında Ankara’da kuruldu. Şirket ilk olarak merkezi ABD’nin Denver şehrinde bulunan ve Kanada borsasında işlem gören Anatolia Minerals Development Limited’in Türkiye’de faaliyet gösteren bir alt şirketi olarak madencilik alanında çalışmaya başladı. Anatolia Minerals, Avustralya’nın en büyük üçüncü altın üreticisi olan Avoca Resources Limited’le birleşerek Alacer Gold Corporation’ı kurdu.
2009 yılında Berat Albayrak’ın CEO’luğunu yaptığı Çalık Holding’e bağlı Lidya Madencilik ile Anatolia Minerals’ın sahibi olduğu Alacer Gold ortaklığında Anagold Madencilik şirketi kuruldu. Alacer Gold, 2020 yılında Kanada merkezli madencilik şirketi SSR Mining'le birleştiğini duyurdu. Birleşme sonucu ortaya çıkan yeni oluşumun faaliyetlerine "SSR Mining" adı altında devam edeceği açıklandı.
2010’dan bu yana Erzincan, İliç’teki Çöpler Altın Madeni’ni işleten Anagold’un yüzde 80’i SSR Mining’e, yüzde 20’si ise Lidya Madencilik’e ait.
Erzincan'ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeni'ni işleten şirket, burada 22 Aralık 2010'da altın üretimine başladı.
Madenden 2020’den bu yana ise yaklaşık 1,5 milyar dolar gelir ve 334,6 milyon dolar kâr elde eden Anagold’un vergi borcunun silindiği, şirketin yüzde 80 ortağı olan Kanadalı altın madeni şirketi SSR Mining’in bilançosunda ortaya çıkmıştı.
