Seçimlerin ardından başlayan yeni anayasa fısıltıları, harekete dönüştü. Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş siyasi partileri ziyaret etmeye başladı. AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan önce arasının bozuk olup olmadığına ilişkin spekülasyonların dolaştığı MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’yle görüştü, sonra 8 yıllık aranın ardından CHP’nin genel başkanıyla, Özgür Özel’le görüşmek için randevulaştı.
Bugün, iktidara yakın gazetelerden Akit “Sivil anayasanın tam zamanı”, Milat “Katılımcı anayasa” manşetleriyle çıktı. Anayasa değişikliği şimdiden yeni, sivil, çağdaş, demokratik, kapsayıcı, kuşatıcı vb. pek çok sıfata sahip. Tabi bunların hepsi iktidar sahipleri tarafından söyleniyor.
Yeni anayasa "ihtiyacı"nın nedeni açık: Neo-liberalizm, emperyalist ilişkiler, dinselleşmeyle bulamaç olan AKP siyaseti ve ekonomisine daha fazla olanak sağlamak.
Kimin ne dediğini bilmek, ne düşündüğünü anlamak “yeni anayasa” gündeminin şifrelerini çözmekte yardımcı olacak.
Meclis’in tatili ‘yeni anayasa’ gündemiyle bitti
Seçim ve Ramazan Bayramı tatili nedeniyle mesaisine ara veren Meclis, bu hafta yeni anayasa teklifiyle ilgili ziyaretlerle açıldı. Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş, siyasi parti gruplarını ziyaret ederek yeni anayasa için görüşmeler yapmaya başladı bile.
Bugün, CHP Genel Başkanı Özgür Özel'le buluşan Kurtulmuş'un ikinci durağı DEM Parti olacak. 2 Mayıs Perşembe, saat 12.00’de ziyaret edecek. Saadet Partisi Grup Başkanı Selçuk Özdağ ve Grup Başkanvekilleri Bülent Kaya ve İsa Mesih Şahin ile de perşembe bir araya gelecek.
Kulis bilgilerine göre, Kurtulmuş'un MHP ziyareti, Erdoğan ile Bahçeli'nin görüşmesinin ardından netleşecekti, ancak bir takvim henüz belirlenmedi.
Kurtulmuş’un İYİP’in yeni genel başkanı Müsavat Dervişoğlu ile görüşme tarihi, çarşamba günü gerçekleşecek devir teslim töreninden sonra netleşecek.
Erdoğan: Yenilikçi ve özgürlükçü bir anayasaya kavuşma zamanı
Kiminle, ne görüştüğüne geçmeden Erdoğan’ın Erbil dönüşünde uçakta söylediklerini hatırlamakta fayda var.
Erdoğan, anayasa değişikliğinde tüm iktidarları sollayan AKP’nin yamalı anayasası için “Türkiye’nin eskinin darbe ruhunu özünde barındıran anayasa metninden kurtulup yenilikçi ve özgürlükçü bir anayasaya kavuşma zamanı gelmiştir” demişti. Cumhuriyet Halk Partisi’nin de böyle bir değişime destek verebileceğini söyleyerek, Özel’le yapacağı görüşmeye göz kırpmıştı:
“Bu görüşme sağlandığında tabii ki anayasa konusu da bizim görüşme başlıklarımızın arasında yer alacaktır. Kaldı ki Meclis Başkanımızın da liderlerle yapacağı görüşmelerde bu konuları onlarla ele alma düşüncesinin olduğunu biliyorum. Doğrusu ben de bize çok ama çok dar gelen bu mevcut anayasayla ilgili liderler olarak neler yapabiliriz, bunları konuşmakta fayda var diye düşünüyorum. Sayın Özel’in bu ziyaretinin gerçekleşmesi halinde kendisiyle de bunları konuşarak böyle bir adımı atabileceğimizi kendisine teklif etmekten daha doğal bir şey olmaz.”
19 değişikliğin 12'si AKP'nin
Her anayasa değişikliği öncesinde AKP’nin ilk söylediği söz “darbe anayasası değişmeli” oluyor. Aynı argüman, aynı vaatle bir kez daha kolları sıvadılar.
İktidarı boyunca anayasa değiştirme rekoru kıran AKP 2007, 2010, 2017 gibi köşeli müdahaleleri yaptı ama her seferinde de “yeni anayasa” nakaratını hiç dilinden düşürmedi. 40 yıl boyunca 190’a yakın maddesiyle, 19 kez değiştirilen Anayasa'nın 12 değişikliğinde AKP'nin imzası var.
Anayasa turu CHP ile başladı
Kurtulmuş, CHP Genel Başkanı Özel ile TBMM'de bir araya geldi. Görüşmenin ardından ortak açıklama yapıldı. Açıklamada, Kurtulmuş "Anayasa tekliflerini olgunlaştırarak, önümüzdeki dönem Meclis açılışında müzakere edeceğiz" ifadelerini kullanırken; Özel "Anayasaya uymayacaksak yeni anayasa yapsak ne olur yapmasak ne olur?" dedi.
Kurtulmuş "Toplumsal mutabakatla yeni anayasanın çıkmasını istiyoruz" ifadelerini kullandı. Özel ise "mevcut Anayasa'ya uyun" mesajı vererek "Vatandaşın söylediği anayasa tartışmaları daha önce de yaşandı siyasetin üstüne sis olup, diğer sorunları görünmez kılınıyorsa bu olmaz. Anayasaya uyulmuyorsa yeni anayasa yapsanız ne olur yapmasanız ne olur" dedi.
Kurtulmuş, parlamentoda en yüksek konsensusu elde etmek ve yeni anayasa çıkarmak istediklerini aktardı. Aynı zamanda, Mayıs sonuna kadar usule uygun anayasa tekliflerine ilişkin değerlendirme almak istediklerini belirtti ve “Belki yaz aylarında görüşlerini olgunlaştırarak, önümüzdeki seni müzakere ortamı başlar ve sonrasında da usulüne uygun bu süreçleri götürdüğümüz sürece sonuç alabileceğimizi düşünüyoruz” dedi.
İnsanların yoksullukla ilgili çektiği problemler varken halkın yeni anayasa beklentisinin toplumun neresinde olduğunu sorguladıklarını aktaran Özel, “Bir şeyin yenisini teklif ediyorsak, örneğin yeni elbise alıyorsak giyeceğimiz bir elbise alırız, giymeyeceğiz elbiseyi yine alalım. Geçen sefer de iyisi yapıldı ama o anayasa uyulmuyor” dedi.
Mehmet Uçum'dan 'ilk 3 madde ve 50+1' vurgulu yeni anayasa çıkışı
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum hafta başında, "halk iradesinin temel kazanımı" olarak nitelendirdiği başkanlık sisteminin ve "yüzde 50+1 kuralının devam ettirilmesi"nin "halkın demokrasi mücadelesinin kazanımlarının bir gereği" olduğunu söylemişti.
Seçimlerde yüzde 50+1 kuralı, geçerli oyların yüzde 50'sinden 1 oy fazlası anlamına geliyor. Model, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesiyle birlikte uygulanmaya başlamıştı.
Sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada Mehmet Uçum, Anayasa'nın ilk 3 maddesiyle ilgili, "Cumhuriyetin, Cumhuriyetimizin kurucu lideri Atatürk'ün, üniter yapının, adalet ve insan haklarına dayanan, demokratik, laik, sosyal devlet ve hukuk devletinin temel olduğu, resmi dilin Türkçe, bayrağın ay yıldızlı al bayrak, milli marşın İstiklal Marşı, başkentin Ankara olduğu bir anayasa (Yani ilk 3 madde) milletimizin vazgeçilmezidir" ifadelerini kullandı.
Uçum, yeni anayasanın ana ilkeleriyle ilgili "sivil", "özgürlükçü", vatandaşlık tanımında "kapsayıcı", "kişilerin maddi ve manevi varlığı" ile birlikte doğal kaynakları "koruyucu" ve "sosyal politikalara imkan veren" bir anayasa önerilerinde bulundu.
Açıklamasını bitirirken, “milli bir anayasa” vurgusunu yineleyen Uçum şunları dedi:
“Devletin maddi ve manevi varlığını korumayı ve geliştirmeyi güvenceye alan, ülkesel tam bağımsızlığı bütün boyutlarıyla korumaya ve güçlendirmeye imkân veren ‘milli bir anayasa’.”
İYİP’in yeni başkanı da tavırlarıyla ipucu verdi
Henüz bugün mazbatasını alan İYİP’in yeni genel başkanı seçilen Müsavat Dervişoğlu, yeni anayasa ile ilgili parti olarak nasıl bir tavır alacaklarına yönelik açıklamalarda bulundu.
"Tek adamlığı kökleştirecek bir revizyon arayışına izin vermeyiz" diyen Dervişoğlu, "Parlamenter sistem amacına matuf bir düzenleme ile gelinirse tartışılır buluruz" ifadelerini kullandı. Erdoğan’ın yeniden cumhurbaşkanı adayı olmasına yol açacak bir düzenlemeyi içeren adımlara da sıcak olmadıklarını söyledi.
DEM Parti: Yenikapı gibi can simidi olmasına müsaade etmeyeceğiz
Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Eş Genel Başkanı Tülay Hatimoğulları Türkiye'de yeni bir anayasaya ihtiyaç olduğu fikrine katıldıklarını ancak bu tartışmaların iktidara "Yenikapı gibi can simidi olmasına" müsaade etmeyeceklerini söyledi.
"Bu mevcut iktidar, mevcut 82 anayasasını dahi uygulamayan bir iktidardır" diyen Hatimoğulları, partisinin anayasa tartışmalarını "toplumla birlikte yapmak üzere" hazırlıklara başladığını belirtti.
DEM Parti Eş Başkanı, Pazar günü partisinin genel merkezinde yaptığı açıklamada, "Toplumun hakiki ihtiyaçları üzerinden anayasa tartışmaları ilerlemelidir. Siyasi partileri aşan en geniş mutabakatı hedefleyen bir anayasa tartışmaları hedeflemeliyiz" dedi.
Adalet Bakanı: Vesayetçi ruhun tam anlamıyla ortadan kaldırılamamış olması nedeniyle…
"Sessiz devrim" sayılan reformları hayata geçirdiklerini öne süren Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, "Hedefimiz, demokratik, sivil, katılımcı bir anayasa" açıklaması yaptı.
AA'nın aktardığına göre, Tunç, dün yaptığı açıklamalarda mevzuat iyileştirilmesi anlamında temel kanunlarda ve anayasada değişiklikler yapıldığını, önemli reformların hayata geçirildiğini söyledi.
Anayasada yapılan değişikliklerin vesayetçi ruhu azalttığını ve hukuk devleti ilkesini tahkim ettiğini dile getiren Tunç, buna rağmen Türkiye'nin yeni bir anayasaya ihtiyaç duyduğunu kaydetti.
Tunç, şöyle konuştu:
"Tabii ki hedefimiz demokratik, sivil, katılımcı bir anayasa. Darbe anayasasında vesayetçi ruhu ortadan kaldırmaya yönelik sessiz devrim sayılan reformları hayata geçirmişsek de Anayasamızdaki birçok değişiklik, hem yeknesaklığın bozulması hem zaman içerisindeki maddeler arasındaki çelişkiler nedeniyle uygulamada bazı problemlerin ortaya çıkması ve o maddelerin arasına sinmiş olan vesayetçi ruhun tam anlamıyla ortadan kaldırılmamış olması nedeniyle ülkemizin, Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılına başlarken yeni bir anayasaya ihtiyacı olduğu açık."
Yılmaz Tunç, yeni anayasa çalışmalarının devam ettiğini belirterek, TBMM'de uzlaşının çıkmasını beklediğini dile getirdi.
MHP ne umuyor?
Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, MHP’nin anayasa ile ilgili kırmızı çizgilerini tarifledi. Devlet Bahçeli’nin hukukçu kurmayı Yıldız, MHP’nin anayasanın ilk 4 maddesiyle vatandaşlığı düzenleyen 66. maddesinde değişikliğe karşı çıkacağını söyleyen Yıldız, yeni anayasada “özgürlüklerin asıl, kısıtlamaların istisna” olacağını iddiasında.
Sözcü’den Saygı Öztürk’ün haberine göre Yıldız MHP’nin hazırladığı 100 maddelik anayasa teklifinde yer alan en önemli düzenlemeleri de şöyle sıraladı:
- Anayasadaki il esası korunacak. Bundan taviz verilmeyecek. Yani bölge, eyalet gibi sistemler anayasamıza giremeyecek.
- Cumhurbaşkanı yardımcılığı iki ile sınırlandırılacak. Cumhurbaşkanı yardımcılığına seçimle gelinecek. Yani, atama ile değil, seçimi kazanan yardımcı olacak. Cumhurbaşkanı yurt dışına çıktığında yerine vekalet eden kişinin seçilmiş cumhurbaşkanı yardımcısı olması esas olmalı.
- Hükümet programı TBMM’ye sunulacak ve program Meclis’te okunacak.
- Milletvekili dokunulmazlığı yeni esaslara bağlanacak. Dokunulmazlık istismarı önlenecek.
- TBMM Başkanı tarafsız olmalı. Tarafsızlığı nedeniyle itilaflarda arabuluculuk yapacak.
- TBMM İç Tüzüğü ile İnfaz Kanunu değiştirilecek.
- Merkez Bankası anayasal statüye kavuşturulacak.
- Kanun teklifleri Meclis’te daha kapsamlı bir biçimde tartışılacak. Komisyonlarda STK’lardan da görüş alınacak. Anayasa kısa, öz ve az maddeli olacak.
Yıldız, “Sivil, demokrat anayasa yapılması için halkımıza borcumuz var. Hazırladığımız anayasa 400 milletvekilinin oyu ile Meclis’ten geçse bile yine halk oyuna sunulmalı. Son sözü halkımız söylemeli” dedi.
Bahçeli’den grupta 66'ncı madde vurgusu
Bugün grup toplantısında söz alan Bahçeli, cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin stratejik bir nüve olduğunu söylerken "Bunu sorgulayan ve karalayan çevrelerin asıl korkusu uyuyan devin ayağa kalkması, Türkiye'nin küresel meselelerde ne diyeceği merak edilen bir ülke olmasıdır" dedi.
"Merkez siyaset" iddiasını taşıdıklarını belirten siyasi aktörlere de seslenen Bahçeli, yeni anayasa görüşmelerinde "taviz vermeyecekleri" ilkelerden de şöyle bahsetti:
"MHP ve Cumhur İttifakı toplumsal siyasetin merkezidir. Yeni anayasada Cumhuriyet'in kuruluş ilkelerini ve etnik ayrımları tartışmaya açmak vatana ihanettir. Türkiye Cumhuriyeti'nin sahibi sonsuza kadar Türk milletidir."
Erdoğan-Bahçeli görüşmesinde neler oldu?
Cumhur İttifakı'nın yerel seçim performansını değerlendiren ikili, 31 Mart yerel seçimlerini sadece oy oranlarıyla değil, siyasi sonuçlarıyla da ele aldı. Görüşmenin gündem başlıklarından biri de yeni anayasaydı.
Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş'un parlamentoda çıkacağı anayasa turunun yol haritasını değerlendirdiler.
Anayasanın ilk dört maddesinin korunması beklenirken hangi maddelerde nasıl bir değişiklik yapılacağı ve Meclis aritmetiği nedeniyle partiler arası uzlaşının nasıl sağlanacağı konusu da ele alındı.
Ziyaretin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2 Mayıs’ta CHP Genel Başkanı Özgür Özel ile yapacağı görüşmeden önce gerçekleşmesi dikkat çekti.
Meclis gündemi, ekonomideki son durum, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın diplomasi trafiği de masadaki başlıklardandı. Kampanya sürecinde bir araya gelen ikilinin son baş basa buluşması ise 11 Ocak'ta Beştepe'de gerçekleşmişti.
